TELEFON DO REDAKCJI: 62 766 07 07
Augustyna, Ingi, Jaromira 28 Marca 2024, 09:43
Dziś 19°C
Jutro 13°C
Szukaj w serwisie

Achille Ratti i Konkordat II Rzeczypospolitej

Achille Ratti i Konkordat II Rzeczypospolitej

Po okresie I Rzeczypospolitej Polskiej (966 – 1795), w relacjach państwo – Kościół w Polsce, nastąpił bolesny okres zaborów Polski. Relacje prawne na linii państwowo - kościelnej miały miejsce nie z państwem polskim, lecz z państwami zaborcami, a mianowicie Austrią, Prusami czy Rosją. Dopiero po 123 latach zaborów, w 1918 roku, kiedy nastąpił koniec I wojny światowej, Polska odzyskała niepodległość i nastąpiło wznowienie relacji państwo – Kościół, których 100-lecie obchodzimy jeszcze w tym roku. W 1918 roku przybył do Polski nuncjusz apostolski ks. prał. Achille Ratti, późniejszy papież Pius XI (1922-1939). To on, najpierw jako nuncjusz, a potem jako papież, doprowadził do uregulowania relacji Rzeczpospolita Polska – Stolica Apostolska przez przygotowanie, a następnie promulgowanie Konkordatu polskiego z 1925 roku. 

Achille Ratti urodził się koło Mediolanu, święcenia kapłańskie przyjął w 1879 roku. Uzyskał trzy doktoraty: z prawa kanonicznego na Uniwersytecie Gregoriańskim, z teologii na dominikańskim wtedy Uniwersytecie Sapienza oraz z filozofii na Akademii św. Tomasza, wszystkie w Rzymie. Następnie przeprowadził badania naukowe w Berlinie, Wiedniu, Oksfordzie, Paryżu, Monachium, a nawet w Rydze. Już 25 kwietnia 1918 roku został mianowany przez papieża Benedykta XV wizytatorem apostolskim w Polsce i na Litwie, a po odzyskaniu przez Polskę niepodległości 26 sierpnia 1918 roku Nuncjuszem Apostolskim. Sakrę biskupią przyjął 3 czerwca 1919 roku w archikatedrze św. Jana Chrzciciela w Warszawie z rąk arcybiskupa warszawskiego Aleksandra Kakowskiego. Podczas Bitwy Warszawskiej  w 1920 roku pozostał w Warszawie. Dodam, że naszej stolicy nie opuścili jedynie on i dyplomata turecki. Bp Ratti odznaczył się szczególnym ukochaniem Polski, ale i wielką skutecznością dyplomatyczną, stąd 13 czerwca 1921 papież Benedykt XV mianował go Arcybiskupem Mediolanu, a po śmierci Ojca Świętego 6 lutego 1922 konklawe wybrało go na papieża. Przyjął imię Piusa XI. 

Właśnie za pontyfikatu Piusa XI Stolica Apostolska zawarła z II Rzeczpospolitą Polską konkordat 10 lutego 1925 roku. Zawarcie konkordatu przez państwo polskie zostało zapowiedziane w 1921 roku w Konstytucji marcowej w art. 114. Prace nad projektem konkordatu podjęte zostały bezpośrednio po uchwaleniu Konstytucji, a ich inicjatorem był minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego Maciej Rataj. 10 lutego 1925 roku został zawarty konkordat pomiędzy Stolicą Apostolską a Rzeczpospolitą Polską. W imieniu prezydenta RP Stanisława Wojciechowskiego, pochodzącego z Kalisza, podpisali go: ambasador RP Władysław Skrzyński i prof. Stanisław Grabski. Natomiast w imieniu papieża Piusa XI konkordat podpisał sekretarz stanu kardynał Piotr Gasparri, słynny prawnik kanonista. Rokowania okołokonkordatowe trwały zaledwie kilka miesięcy. 

Konkordat polski z 20 lutego 1925 roku składał się z 27 artykułów i zapowiadał wymianę przedstawicieli dyplomatycznych między Polską a Watykanem. Uprawnienia Nuncjusza Apostolskiego w Polsce miały rozciągać się również na terytorium Wolnego Miasta Gdańska. Konkordat został przyjęty przez Sejm 26 marca 1925 roku po burzliwej debacie; za jego ratyfikacją głosowało 181 posłów, a 110 było przeciw. Pierwszy artykuł mówił, że „Kościół katolicki, bez różnicy Obrządków, korzystać będzie w Rzeczypospolitej Polskiej z pełnej wolności. Państwo zapewnia Kościołowi swobodne wykonywanie jego władzy duchownej i jego jurysdykcji, jak również swobodną administrację i zarząd Jego sprawami i jego majątkiem, zgodnie z prawami boskimi i prawem kanonicznym”. Zawarta umowa dotyczyła bowiem trzech obrządków: łacińskiego, grecko-rusińskiego (grekokatolickiego) i ormiańskiego. Według spisu z 1921 roku na obszarze Rzeczypospolitej mieszkało 62,2 proc. katolików obrządku łacińskiego i 11,9 proc. obrządku greckiego, 11 proc prawosławnych, 10,9 proc. wyznawców judaizmu oraz blisko 3 proc. protestantów.

W myśl zaleceń konkordatu, zgodnie z polską racją stanu, granice prowincji kościelnych powinny być dostosowane do granic państwowych. Stało się tak za sprawą Bulli Vixdum Poloniae unitas papieża Piusa XI z 28 października 1925 roku. Zgodnie z jej zapisami zlikwidowana została dotychczasowa zależność części polskiego duchowieństwa od zagranicznych stolic arcybiskupich. Utworzono m.in. diecezję śląską z siedzibą w Katowicach. Wcześniej te tereny podlegały Wrocławiowi, a on był poza granicami RP. Ponadto przed objęciem urzędów biskupi byli zobowiązani do złożenia przysięgi na ręce Prezydenta RP: „Przed Bogiem i na Świętą Ewangelię przysięgam i obiecuję, jak przystoi biskupowi, wierność Rzeczypospolitej Polskiej. (…). Przysięgam i obiecuję poza tym, że nie będę uczestniczył w żadnym porozumieniu ani nie będę obecny przy żadnych naradach, które by mogły przynieść szkodę państwu polskiemu lub porządkowi publicznemu. Nie pozwolę memu duchowieństwu uczestniczyć w takich poczynaniach. Dbając o dobro i interes państwa, będę się starał o uchylanie od niego wszelkich niebezpieczeństw, o których wiedziałbym, że mu grożą”.

Konkordat zawarty w 1925 roku pomiędzy Rzeczpospolitą Polską a Stolicą Apostolską został wypowiedziany przez Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej 12 września 1945 roku. 

ks. Zbigniew Cieślak

Dodaj komentarz

Pozostało znaków: 1000

Komentarze

Nikt nie dodał jeszcze komentarza.
Bądź pierwszy!