Pokój i wolność

Nauczanie papieskie

Pokój i wolność

Papież Jan XXIII w encyklice Pacem in terris określił wolność jako jeden z czterech filarów pokoju. Opierając się na tej myśli Jan Paweł II w roku 1981 w Orędziu na Światowy Dzień Pokoju   wzywał: „Chcesz służyć sprawie pokoju - szanuj wolność”. Samo słowo „wolność” jest dzisiaj używane bardzo często. Można nawet powiedzieć, że wolność jest podstawą i zasadą każdego działania. Prawo do wolności jest wyznacznikiem rozwoju każdej społeczności. Jeżeli więc pragniemy pokoju potrzeba poszanowania wolności. 

Pozostaje jednak pewna trudność, jak rozumieć wolność. W tej kwestii możemy zaobserwować bardzo różne podejścia.  Nie zawsze tak samo pojmują wolność „wierzący i niewierzący, przedstawiciele nauk ścisłych i ekonomiści, ci, którzy żyją w społeczeństwie demokratycznym i ci, którzy podlegają rządom totalitarnym. Każdy temu słowu nadaje inne zabarwienie, a nawet głęboko odmienne znaczenie”. Służąc sprawie pokoju, musimy koniecznie zrozumieć prawdziwą naturę wolności, będącej źródłem, a jednocześnie owocem pokoju. 

Papież wskazując na różne przypadki związane z brakiem wolności bierze pod uwagę sytuację geopolityczną tamtych czasów, która dzisiaj się zmieniła i nie będziemy się do niej odwoływali. Warto zwrócić jednak uwagę na brak wolności na płaszczyźnie społecznej, wynikający z faktu, że nie zapewnia się należytego zatrudnienia i uczciwego wynagrodzenia. Człowiek żyje w społeczeństwie wolnym, ale nie może korzystać z pełni wolności nie mając pracy albo godnego wynagrodzenia. Wbrew pozorom, prawo wolnego rynku i całkowite podporządkowanie się jemu może prowadzić do utraty prawdziwej wolności. Ojciec Święty zwraca uwagę na bardzo istotny fakt, że „wolność, bardziej niż się wydaje, jest ograniczona w społeczeństwie, w którym rolę wiodącą spełnia dogmat nieograniczonego rozwoju materialnego, pogoń za posiadaniem lub wyścig zbrojeń. Istnieje niebezpieczeństwo, że obecny kryzys gospodarczy, ogarniający wszystkie społeczeństwa, jeśli mu się nie przeciwstawi postulatów innego porządku, doprowadzi do sytuacji bardziej jeszcze zawężającej wymiar wolności, potrzebnej do pełnego rozkwitu pokoju”. Wolność zatem nie polega tylko na ustaleniu praw, ale potrzebne są warunki, aby te prawa realizować. Konsumpcjonistyczne nastawienie do życia jest zagrożeniem dla wolności, ponieważ człowiekowi wydaje się, że jest wolny mając możliwość korzystania z różnych dóbr materialnych, ale często sam nie wie, kiedy staje się ich niewolnikiem. Wyznacznikiem wolności jest możliwość dokonywania wyboru. Każdy wybór jest związany z podporządkowaniem się pewnym wartościom. Dlatego też istnieje wymiar duchowy wolności i jej ścisłe powiązanie z prawem moralnym. Dla ludzi wierzących najwyższą wartością jest Pan Bóg i w  perspektywie wiary odkrywa się godność człowieka jako osoby.  Dla ludzi niewierzących pozostaje zawsze wartość człowieka jako osoby i poszanowanie jego godności. Prawdziwa wolność nie polega na możliwości każdego wyboru. Nie można mylić wolności z amoralnością. Jednocześnie widząc wolność jako prawo każdej osoby należy dostrzec dwa nieodłączne elementy, wolność osobistą i poszanowanie wolności drugiej osoby. Wolność, której się żąda dla siebie samego i wolność, która jest powinnością wobec drugiego. Właśnie ta wolność jako powinność wobec drugiej osoby jest podstawą pokoju. Szanując wolność innych dążymy do pokoju. 

Poszanowanie wolności w relacjach indywidualnych przekłada się na relacje zbiorowe, czyli poszanowanie wolności narodów i odrzucenie jakichkolwiek doktryn o wyższości narodowej czy kulturowej. Szanując wolność wprowadzamy pokój. 

ks. Paweł Guździoł