Aborcja podstawą do procesu skróconego o stwierdzenie nieważności małżeństwa

Prawo kanoniczne

Aborcja podstawą do procesu skróconego
o stwierdzenie nieważności małżeństwa

Kolejną przyczyną, wymienioną w Liście Apostolskim motu proprio Mitis Iudex Dominus Iesus z dnia 8 grudnia 2015 roku - na podstawie której można skierować sprawę o stwierdzenie nieważności małżeństwa na drogę procesu skróconego - jest aborcja dokonana w celu uniknięcia potomstwa.

Oczywiście może to nastąpić tylko przy jednoczesnym spełnieniu wstępnych przesłanek procesowych, czyli jednomyślności stron co do tej przyczyny nieważności małżeństwa, a także oczywistości wystąpienia przyczyny oraz możliwości szybkiego jej udowodnienia. Każda z okoliczności wymienionych w art. 14 Listu Apostolskiego musi następnie prowadzić do zdefiniowania kodeksowej podstawy prawnej, aby w ogóle można skierować sprawę na drogę kanonicznego procesu o stwierdzenie nieważności małżeństwa, a tym bardziej na drogę 45. dniowego procesu skróconego. Aborcja sama w sobie jest grzechem śmiertelnym, gdyż jest czynem wymierzonym przeciwko przykazaniu Bożemu „nie zabijaj”, a ponadto przeciwko osobie całkowicie bezbronnej. Jednocześnie wiąże wszystkich mających udział w aborcji (choćby pośredni) karą kanoniczną ekskomuniki latae sententiae (por. kan. 1398), wiążącej na mocy samego prawa. Pojednanie z Bogiem może nastąpić najpierw przez uwolnienie od kary kanonicznej, a następnie przez rozgrzeszenie sakramentalne. Obydwie czynności mają miejsce podczas spowiedzi i muszą być poprzedzone wszystkimi warunkami ważnej spowiedzi. Kompetentnym do uwolnienia od kanonicznej kary ekskomuniki jest każdy biskup oraz kapłan posiadającego władzę od biskupa albo kapłan w określonych sytuacjach duszpasterskich.
Aborcja występuje ponadto jako ewentualna przyczyna skierowania sprawy o nieważność małżeństwa na drogę procesu kanonicznego, bądź zwyczajnego bądź skróconego. Jednak tylko wtedy, gdy została ona dokonana w celu uniknięcia potomstwa. Skąd takie postawienie sprawy przez prawodawcę kościelnego? Otóż małżeństwo kanoniczne posiada dwa istotne, czyli niezbywalne cele, bez których nie może ono zaistnieć, czyli będzie nieważne jeśli będzie ich pozbawione w punkcie wyjścia. Tymi celami są: bonum coniugum i bonum prolis, czyli dobro małżonków i dobro potomstwa (por. kan. 1055). Dobro potomstwa obejmuje tak zrodzenie dzieci, jak i ich wychowanie. Wykluczenie więc zrodzenia i posiadania potomstwa przez wewnętrzną decyzję, a tym bardziej przez tak ciężki czyn jak aborcja, która jest dokonana właśnie w celu uniknięcia potomstwa jest pozbawieniem małżeństwa jednego z dwóch jego istotnych celów, bez których nie może istnieć. Kanonicznie według Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983 roku, wykluczenie potomstwa wprost przez akt woli, czyli także przez czyn aborcji, dokonany w celu uniknięcia potomstwa jest kanoniczną wadą zgody małżeńskiej powodującej nieważność samego małżeństwa (por. kan. 1101 §2). Owa wada zgody i tym samym przymierza małżeńskiego jest częściową symulacją zgody małżeńskiej, czyli zatajeniem intencji niezgodnej z istotną małżeństwa, które Bóg powołał do zrodzenia potomstwa i stworzenia rodziny. Zatem jeśli zostanie zawarte małżeństwo, a potem okaże się, iż nastąpiła aborcja w celu uniknięcia potomstwa, a samo małżeństwo się rozpadło z tego powodu, można skierować sprawę na drogę kanonicznego procesu o stwierdzenie jego nieważności.

ks. Zbigniew Cieślak