W rzymskim mieście

W rzymskim mieście

Apostołowie prowadzący działalność misyjną w Imperium Rzymskim wędrowali od miasta do miasta, spotykali się z mieszkańcami różnych metropolii (np. Dz 14, 1-7). To na placach i ulicach rzymskich miast głosili Ewangelię, rozmawiali i przekonywali.

Pierwsze dwa wieki po narodzeniu Chrystusa były na terenie Cesarstwa Rzymskiego okresem urbanizacji na wielką skalę. Miasta wraz z ich terytoriami wiejskimi były podstawowymi jednostkami organizacyjnymi ówczesnych społeczności. Istniały różne rodzaje miast. Kolonie były miastami obywateli rzymskich, którzy podlegali tylko rzymskiemu prawu. Było też sporo miast, których obywatele nie posiadali obywatelstwa rzymskiego.

Największy Rzym
Najbardziej zurbanizowanymi regionami Cesarstwa były: Italia, Grecja, Sycylia, Afryka Północna, Azja Mniejsza, Syria i Palestyna. Były także obszary w ogóle nie znające miast, takie jak części Mauretanii, skraj Pustyni Syryjskiej, Cylicja. Ogólnie rzecz biorąc więcej miast było we wschodniej części Imperium, natomiast na zachodzie sieć miejska dopiero się tworzyła. Największym miastem był oczywiście Rzym z milionem mieszkańców. Zaraz po nim sytuowały się Aleksandria i Antiochia mające około po 500 tys. mieszkańców. Nieco mniejsze były duże miasta prowincjonalne z liczbą mieszkańców od 50 do 100 tysięcy ludzi: Efez, Korynt, Lugdunum, Kartagina, Tarraco, Apamea i Jerozolima. Większość miast Imperium stanowiły stosunkowo niewielkie osiedla liczące od 20 do 30 tysięcy mieszkańców. Na zachodzie metropolie powstawały często poprzez podnoszenie plemiennych wspólnot do rangi miast. W Galii ludność przenosiła się do miast zakładanych na wzór rzymski.

Osiedle przyobozowe
Wokół obozów zaczęły powstawać osiedla położone w bezpośrednim sąsiedztwie fortyfikacji. Zapełniały je baraki lub inne prowizoryczne budynki. Zamieszkiwali tam początkowo towarzyszący zazwyczaj wojsku handlarze, kobiety i niewolnicy. Żołnierze byli wymarzonymi konsumentami dla przedsiębiorczych kupców i rzemieślników. Mieli stały żołd, posiadali oszczędności, a na odległych posterunkach nie było początkowo zbyt wielkich możliwości wydania pieniędzy. Dla przedsiębiorczych ludzi, oferujących legionistom rozmaite towary i usługi, pojawiła się szansa zarobku i wysokich zysków. Za bramami fortów i obozów legionowych zaczęły powstawać osady złożone z podłużnych baraków mieszczących sklepy, warsztaty rzemieślnicze, jadłodajnie i latryny. Gdy jednostka opuszczała swój obóz i odchodziła w inne miejsce, często także osiedle przyobozowe przestawało istnieć. Ale niekiedy stawało się ono zaczątkiem przyszłego miasta, posiadającego status prawny, własną radę miejską i burmistrza. W takich miastach zamieszkiwali nie tylko weterani, kupcy i rzemieślnicy. Przenosiła się tam z czasem duża część miejscowej ludności.

Urbanizacja

Cesarze popierali urbanizację, tworzyli nowe miasta i podnosili status prawny starych. Na wschodzie Rzymianie wspomagali szerzenie się kultury greckiej. Miasta Cesarstwa Rzymskiego były najbardziej zaawansowanymi osiedlami ówczesnego świata. Ich najbogatsi i średnio zamożni obywatele zamieszkiwali luksusowe domy z dziedzińcem, biurem, jadalnią, pokojami mieszkalnymi, perystylem i ogrodem. Domy te posiadały latryny i bieżącą wodę dostarczaną ołowianymi lub ceramicznymi rurami z akweduktu. Najbogatsze rezydencje były wyposażone w prywatne łaźnie z podgrzewanymi podłogami i ścianami. Ubożsi mieszkańcy miast zajmowali kilkupiętrowe kamienice czynszowe, budowane najczęściej z cegły i drewna. Ulice rzymskich miast były brukowane i posiadały ścieki oraz dreny. Na rogach ulic i placach istniały publiczne fontanny, z których można było pobierać wodę. Obywatel przeciętnego miasta rzymskiego mógł znaleźć na ulicach swojego osiedla liczne sklepy i zakłady rzemieślnicze, z których usług mógł skorzystać. Mógł wybrać się do wielkiego kompleksu rekreacyjnego i kulturalnego, jakim były ówczesne łaźnie publiczne. Miał możliwość obejrzenia walk gladiatorów w amfiteatrze, sztuk wystawianych w teatrach i wysłuchania popisów muzycznych w odeonie. Miasta były wielkimi ośrodkami produkcji rzemieślniczej i działalności usługowej. Ich mieszkańcy często posiadali majątki ziemskie na terytorium wiejskiego zaplecza. Wiele z miast odgrywało rolę centrów handlu na skalę światową, jak na przykład Aleksandria. Ośrodki miejskie posiadały rozległy samorząd, były kierowane przez radę miejską i burmistrzów. Byli oni wybierani przez ogół obywateli. Żeby wejść do rady miejskiej musieli wnieść do kasy określoną sumę pieniędzy. Najczęściej radni nie pobierali żadnej diety z tytułu pełnienia swych funkcji. Od zasiadających we władzach miejskich oczekiwano, że będą na własny koszt wznosić budowle publiczne, finansować igrzyska gladiatorskie i sztuki teatralne oraz wspierać wspólnotę miejską w czasie nieurodzaju, skupując i dostarczając zboże dla głodującej ludności.

Tekst Szymon Modzelewski